كانادا ھۆكۈمىتى خىتاينىڭ خەيكاڭ شىركىتىنى «قارا تىزىملىك»كە كىرگۈزدى

كانادا ھۆكۈمىتى دۆلەت بىخەتەرلىكى ئەندىشىسى سەۋەبلىك، خىتاينىڭ كۆزىتىش كامېراسى شىركىتى خەيكاڭنىڭ كانادادىكى تىجارىتىنى توختىتىش بۇيرۇقى چۈشۈردى. ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىدا مۇھىم رول ئوينىغان مەزكۇر شىركەت ئىلگىرى ئامېرىكىنىڭ جازا تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەنىدى.

BBC نىڭ ئالاقىدار خەۋىرىدە قەيت قىلىنىشىچە، كانادا سانائەت مىنىستىرى مېلىنى جولى 27-ئىيۇندىكى باياناتىدا بۇ ھەقتىكى قارارنى ئېلان قىلىپ، دۆلەت بىخەتەرلىكى ئەندىشىسى سەۋەبىدىن، كانادا ھۆكۈمىتىنىڭ خىتاينىڭ كۆزىتىش كامېراسى ياساش شىركىتى خەيكاڭنىڭ كانادادىكى تىجارىتىنى توختىتىش ھەققىدە بۇيرۇق چۈشۈرگەنلىكىنى ئۇقتۇرغان.

كانادا ئۆتكەن يىلىدىن تارتىپ خەيكاڭ شىركىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان خىتاينىڭ كۆزىتىش ئۈسكۈنىلىرى شىركەتلىرىگە قارىتا تەكشۈرۈش باشلىغان بولۇپ، بۇ ھەقتىكى ئۇقتۇرۇشتا مەزكۇر قارارنىڭ كۆپ قېتىملىق تەكشۈرۈش ۋە ئىستىخبارات ئورگانلىرى تەمىنلىگەن دەلىل-ئىسپاتلار ئاساسىدا چىقىرىلغانلىقى، كانادا ھۆكۈمىتىنىڭ خەيكاڭ شىركىتى تىجارىتىنى داۋاملاشتۇرسا، كانادانىڭ دۆلەت بىخەتەرلىكىگە زىيان يەتكۈزىدۇ، دەپ قارىغانلىقى بىلدۈرۈلگەن.

بۇلاردىن سىرت، ھۆكۈمەتنىڭ ھەر قايسى بۆلۈملىرى، ئورگانلىرى ۋە دۆلەت ئىگىلىكىدىكى شىركەتلەرنىڭ خەيكاڭ شىركىتىنىڭ مەھسۇلاتلىرىنى سېتىۋېلىشى ياكى ئىشلىتىشى چەكلەنگەن بولۇپ، بۇندىن كېيىن قالدۇق مەھسۇلاتلارنىڭ داۋاملىق مەۋجۇت بولۇپ تۇرماسلىقىغا كاپالەتلىك قىلىنىدىكەن.

خەيكاڭ شىركىتىنىڭ بىر باياناتچىسى شىركەتنىڭ بۇ قارارغا قەتئىي قارشى تۇرىدىغانلىقىنى، مەزكۇر قارارنى چىقىرىشتا ئەمەلىي ئىسپات، ئادىللىق ۋە ئاشكارىلىقنىڭ كەمچىل ئىكەنلىكىنى، خىتاي شىركەتلىرىگە بولغان بىر تەرەپلىمە قاراشنى ئەكس ئەتتۈرىدىغانلىقىنى دەۋا قىلغان.

كانادا خەيكاڭ شىركىتىنى چەكلىگەن تۇنجى دۆلەت ئەمەس بولۇپ، 2021-يىلى 3-ئايدا ئامېرىكا فېدېراتىپ ئالاقە كومىتېتى خەيكاڭ شىركىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بەش خىتاي شىركىتىنى جازا تىزىملىكىگە كىرگۈزۈپ، ئۇلارنىڭ ئامېرىكىدىكى مەھسۇلاتلىرى ۋە مۇلازىمىتىنى چەكلىگەنىدى. 2023-يىلى 2-ئايدا ئاۋسترالىيە دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىقى بىخەتەرلىك ئەندىشىسى سەۋەبلىك، خىتاي تېخنىكا شىركەتلىرى ئىشلەپچىقارغان بارلىق كامېرالارنى ھۆكۈمەت بىنالىرىدىن ئېلىۋەتكەنىدى. ئەنگلىيە تۆۋەن پالاتاسى 2023-يىلى 9-ئايدا ھۆكۈمەت ۋە ھەربىي بازىلارغا ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇشقا ياردەم قىلغان خىتاي شىركەتلىرى ئىشلەپچىقارغان كامېرالارنى ئورنىتىشنى چەكلەش ھەققىدە قانۇن لايىھەسى ماقۇللىغانىدى.

خەيكاڭ شىركىتى خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتىدە، ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي خەلقلەرنى نازارەت قىلىشتا مۇھىم رول ئوينىغان تېخنىكا شىركىتىنىڭ بىرى بولۇپ، ئىنسان ھەقلىرى تەشكىلاتلىرىنىڭ ئىزچىل تەنقىدىگە ئۇچراپ كەلمەكتە. بىر قىسىم تەتقىقات ئورگانلىرى يەنە خىتاينىڭ خەيكاڭ، داخۇا قاتارلىق شىركەتلىرىنىڭ چىراي تونۇش تېخنىكىسى ئارقىلىق، ئۇيغۇرلارنى ئالاھىدە پەرقلەندۈرۈپ، نازارەت قىلىش مەقسىتىگە يەتكەنلىكىنى ئاشكارىلىغاندى.