خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى: ئۈچ يىلدىن بۇيان خەلقئارانىڭ ھېچ ئىش قىلماسلىقى نومۇس قىلارلىق

خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئىنسان ھەقلىرى كومىتېتىنىڭ شەرقىي تۈركىستانغا ئالاقىدار دوكلاتى ئېلان قىلىنغانلىقىنىڭ ئۈچ يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن يازما ئېلان قىلىپ، خەلقئارا جەمئىيەت ۋە ب د ت نىڭ ئۈچ يىلدىن بۇيان ھېچقانداق ھەرىكەتكە ئۆتمىگەنلىكىنى تەنقىد قىلدى.

خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى 28-ئاۋغۇست ئورگان تور بېتىدە ئېلان قىلغان ئالاقىدار يازمىسىدا، 2022-يىلى 31-ئاۋغۇستتا ب د ت ئىنسان ھەقلىرى ئالىي كومىسسارى ئىشخانىسىنىڭ تارىخىي ئەھمىيەتكە ئىگە دوكلات ئېلان قىلىپ، خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكىنىڭ «ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت شەكىللەندۈرگەن بولۇشى مۇمكىن»دىن ئىبارەت يەكۈن چىقارغانلىقىنى، خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتىنىڭمۇ 2021-يىلى ئېلان قىلغان دوكلاتىدا خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى جىنايەتلىرىنى ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت دەپ ئېنىق بېكىتكەنلىكىنى ئەسكەرتىپ ئۆتتى.

يازمىدا خىتاينىڭ ب د ت نىڭ دوكلاتىدىكى خۇلاسە خاراكتېرلىك تەكلىپ-پىكىرلەرگە پىسەنت قىلمىغانلىقى، ئارىدىن ئۈچ يىل ئۆتكەن بولسىمۇ، شەرقىي تۈركىستاندا ئائىلە-تاۋابىئاتلىرى تۇتقۇن قىلىنغان كىشىلەرنىڭ ھازىرغا قەدەر خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتىغا ئازاب-ئوقۇبەتلىرىنى ئىنكاس قىلىپ كېلىۋاتقانلىقى قەيت قىلىندى.

خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى ب د ت ۋە خەلقئارا جەمئىيەتنى تەنقىد قىلىپ، ئۈچ يىلدىن بۇيان ب د ت نىڭ، خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ شەرقىي تۈركىستان ھەققىدىكى تەكشۈرۈش دوكلاتىنىڭ نەتىجىسىگە قارىتا ھېچقانداق ئەمەلىي ھەرىكەتكە ئۆتمىگەنلىكىنى، خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى باستۇرۇشلىرىنى، چەت ئەلگە سوزۇلغان تەھدىت  سېلىش قىلمىشلىرىنى ھازىرمۇ داۋاملاشتۇرۇۋاتقانلىقىنى تەكىتلىدى.

خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتىنىڭ خىتاي ئىشلىرى باش تەپتىشى سارا بىرۇكس بۇ ھەقتە توختىلىپ: «ب د ت نىڭ دوكلاتى خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندا يۈز بېرىۋاتقان ئېغىر ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكىگە مەسئۇل بولۇشى كېرەكلىكىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەنلىكىدىن ئۈچ يىل ئۆتكەن بولسىمۇ، خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ يەنىلا ھېچ قىلمىغانلىقى ھەقىقەتەن نومۇس قىلارلىق» دېدى.

خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى يازمىنىڭ تەكلىپ قىسمىدا ب د ت  ئىنسان ھەقلىرى ئالىي كومىسسارىنى مەزكۇر دوكلاتنىڭ ئەڭ يېڭى ئەھۋالى ھەققىدە ئاشكارا چۈشەنچە بېرىشكە ۋە ب د ت غا ئەزا دۆلەتلەرنى خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى ئېغىر ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكىنى ئەيىبلەشكە چاقىردى ھەمدە مۇستەقىل خەلقئارا تەكشۈرۈش مېخانىزمى ئارقىلىق جاۋابكارلىقنى سۈرۈشتۈرۈشنىڭ مۇھىملىقىنى قايتا تەكىتلىدى.

بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ سابىق ئىنسان ھەقلىرى ئالىي كومىسسارى مىشېل باچېلېت 2022-يىلى 31-ئاۋغۇست ۋەزىپە ئۆتەش مۇددىتى توشقان ئاخىرقى پەيتلەردە شەرقىي تۈركىستانغا ئالاقىدار دوكلاتنى ئېلان قىلغانىدى. 48 بەتلىك مەزكۇر دوكلاتتا خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر قاتارلىق مىللەتلەرگە قاراتقان باستۇرۇشلىرىنىڭ «ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت شەكىللەندۈرگەن بولۇشى مۇمكىنلىكى» تەكىتلەنگەنىدى.